Goed voornemen: een plekje onder bij het wandrek...!

"Dag Peter, goedemiddag, je spreekt met Pieter Ervaringszoeker. Ik kreeg uw naam door van Roos Patiënt-Participatie. We zijn bezig met project levensloopgerichte zorg en we zoeken iemand voor de klankbordgroep. Vanuit de directie werd uw naam genoemd." Dit soort telefoontjes met betrekking tot een ontwikkeling van een minor binnen de opleiding Geneeskunde, een project rondom organisatie van zorg of de vraag voor een gastcolleges etc. krijg ik met enige regelmaat. Soms hap ik te snel toe en vergeet ik dat ik ziek thuis zit... Soms komt zo'n telefoontje uiterst gelegen. Nee, niet omdat ik mij verveel of veel energie over heb maar wel omdat het gevoel (...) aan de kant staan je wel eens kan aanvliegen. Zo'n email of telefoontje doet dan vrijwel automatisch denken aan die app uit september 2019.... Alweer ruim drie jaar geleden: "Peter, ben je nu arbeidsongeschiktheid of geschikt voor een nieuwe roeping in je leven?!"

Sindsdien ben ik er steeds meer van overtuigd dat we kennis en ervaring van bijvoorbeeld chronisch zieken die helaas arbeidsongeschikt zijn geraakt nog steeds of juist nu kunnen gebruiken. Maar ook de kennis en ervaring die zij als patiënt hebben opgebouwd is waardevol voor zorgprofessionals, beleidsmakers, familie, vrienden etc. Ieder leven heeft zin en is zinvol, maar op een goede manier ervaringsdeskundigheid te blijven betrekken dat geeft extra kleur en betekenis aan het leven van alle dag. Zo kom ik tot het wandrek-model. Ik vergelijk dat met het wandrek omdat na een kortere of langere periode van scholing, specialisatie en bijscholing de meeste mensen aan 't werk gaan en carrière maken. Van Junior worden we 'gewoon' medewerker en specialiseren we ons en groeien we door naar specialist en/of senior. Krijgen we meer taken en verantwoordelijkheden. We klimmen hoger en hoger in het wandrek. Maar... door een haarspeldbocht in het leven, denk bijvoorbeeld aan een ernstige ziekte of ongeval, komen we aan de ruwe en op het eerste gezicht minder fraaie kant van de berg terecht en moeten we voorzichtig maar beslist naar beneden. Beneden aangekomen zien we schoolverlaters zich onervaren en onbevangen naar het klimrek spoeden om ... te gaan klimmen.... Maar zij ontmoeten daar ervaren ex-klimmers die helaas beneden staan maar betrokken en met passie de weg omhoog wijzen en voor 'valkuilen' waarschuwingen en mooie uitzichten aanprijzen........ Hieronder wordt dat mede aan de hand van mijn persoonlijk verhaal uitgewerkt.

Tsja, wat kun je als gemeentejurist in onderwijs, zorg en wetenschap betekenen? In het voorjaar van 2016, nog volop werkzaam, solliciteerde ik naar een intern ontwikkelingsprogramma bij de gemeente Woerden. Een groep van in totaal 10 gemeenteambtenaren moest in een zogenaamde Kopgroep zich ontwikkelen en de gemeentelijke organisatie voorbereiden en meenemen in een andere benadering van burger en politiek-bestuur. Ik was verrast dat ik mee mocht doen: ze wisten dat ik de ziekte van Parkinson had maar toch kreeg ik die kans. Een spannend traject besefte ik toen al want Parkinson en veranderingen ... Een intensief opleidingsprogramma van 10 lange dagen en leerdoelen die buiten je comfortzone moesten liggen volgde. Ontzettend intensief maar tot op de dag van vandaag ben ik mijn oud-werkgever dankbaar voor de mogelijkheden die ik kreeg want ik heb er tot de dag van vandaag profijt van! Het eerste niet verwachte gevolg en resultaat was dat ik door het aangetaste slaap-waakritme het initiatief nam en met anderen boeken ben gaan schrijven en samenstellen. In het najaar van 2017 verschenen in twee maanden drie boeken... Toen ik op 1 augustus 2018 in de avond, op weg naar het toilet, midden in een strandtent onderuit ging wist ik redelijk hoe ik een bundel over jong en de ziekte van Parkinson moest oppakken. Het eerste boek over dit onderwerp waaraan zo'n 60 professionals en ervaringsdeskundigen uit Nederland en Vlaanderen medewerking verleenden. Al snel volgde een boek over chronische ziekten, interviews, gesprekken met studenten en het eerste gastcollege... Hoe succesvol?! Nee, dan moet ik toch terug naar die sollicitatie en opleidingsprogramma... gecombineerd met mijn politieke ervaring en karakter dat ik vrij gemakkelijk contact leg... natuurlijk, je kunt het onder laten sneeuwen of ontwikkelen maar zoiets is wat in je zit EN krijgt. Een geschenk, talent en misschien ook wel nieuwe roeping...!

Talenten. Ja, ik geloof dat ieder mens ze heeft. Mogelijkheden? Ja, ik denk dat er maar weinig personen met een ernstige zieke of die om andere redenen arbeidsongeschikt thuis zitten die niet hebben of niet kunnen benutten.... Er zijn zeer verdrietige situaties bekend waarin iemand wel wil maar echt niet kan. Als we zo iemand kennen, zullen we deze niet vergeten!

Terug naar het wandrek. Na een kortere of langere periode van scholing, specialisatie en bijscholing gaan de meeste mensen aan 't werk en volgt een carrière. Van Junior worden we 'gewoon' medewerker en specialiseren we ons en groeien we door naar specialist en/of senior. Krijgen we meer taken en verantwoordelijkheden. We klimmen hoger en hoger in het wandrek. Maar... door een haarspeldbocht in het leven, denk bijvoorbeeld aan een ernstige ziekte of ongeval, komen we aan de ruwe en op het eerste gezicht minder fraaie kant van de berg terecht en moeten we voorzichtig maar beslist naar beneden. Beneden aangekomen zien we schoolverlaters zich onervaren en onbevangen naar het klimrek spoeden om ... te gaan klimmen....

Maar heeft onze -mijn- klim ons dan niets geleerd? Hoe kort ook, we hebben toch kennis opgedaan, werk- en levenservaring opgedaan... we hebben onze gaven en talenten! We... wat kunnen we vaak kortere of langere tijd - wellicht beperkt in tijd en tijdsduur- nog veel betekenen voor onze ex-werkgever, voor de samenleving, voor.... Vult u zelf maar in. Dit goud mogen we toch niet verloren laten gaan en moeten we toch verzilveren?! Wat kunnen wij van waarde zijn en nuttig weten. Het houdt ons op de been, doet vereenzaming voorkomen, houdt ons scherp en bewaart voor snelle aftakeling... Natuurlijk, ik zou haast zeggen dat ik als geen ander besef dat ernstig ziek of ernstige beperkingen er helaas zijn, blijven en vermeerderen en ingrijpender worden! Maar toch... wie kan en durft te zeggen dat hijzelf of de oud-collega niet meer van waarde is en kan zijn...

Nog even terug naar mijn persoonlijke ervaringen. Als je vanwege bijvoorbeeld gezondheid moet stoppen met werk en andere verantwoordelijkheden raak je qua kennis snel achterop. Daarom vond ik het leuk en mooi als je af en toe nog werd geraadpleegd voor één of ander juridisch-, beleidsmatig- of bestuurlijk vraagstuk. Het meewerken aan de Handboeken Gemeenteraadsleden en Statenleden was ook zo'n mooi voorbeeld dat ik op mijn tempo toch een waardevolle bijdrage kon leveren aan wat ik altijd zo mooi en boeiend vond: het openbaar bestuur en de kwaliteit daarvan. De gezondheidszorg was voor mij inhoudelijk een nieuwe wereld. Ik had geen inhoudelijke kennis met betrekking tot ziekten, behandelingen, specialismen en dergelijke. Alhoewel, inmiddels heb ik wel enkele (Engelstalige) handboeken staan en ben ik diverse keren betrokken in klankbordgroepen en heel concreet het onderwijs. Zo kan ik als ervaren reiziger of ervaringsdeskundige inmiddels mijn steentje bijdragen aan de kwaliteit en inzicht van toekomstige zorgprofessionals of nascholing van huidige medewerkers binnen de zorg. Mij geeft dat, bij afname van energie, toch veel vreugde.

De vraag is wie er allemaal kunnen 'profiteren' van het wandrek. In eerste instantie dacht ik vooral aan de persoon met bijvoorbeeld een ernstige en/of chronische ziekte en diens voormalig werkgever. Maar ik ben er inmiddels van overtuigd dat ook overheid en samenleving, familie en vrienden, zorgverzekeraars en zorgprofessionals hiermee hun voordeel kunnen doen. Niet voor iedere persoon of organisatie zullen de onderstaande overwegingen meespelen maar de belangrijkste zijn denk ik toch wel:

• ervaringsdeskundigheid en contact met ervaringsdeskundigen kunnen helpen bij vormgeving (lokaal) overheidsbeleid en inzicht geven op de impact van bijvoorbeeld chronische ziekten op het leven met een chronische ziekte. Het kan medewerkers ook inzicht geven in wijze van benadering, gespreksvoering en besluitvorming;
• delen kennis en ervaring kan leiden tot betere afstemming hulpaanbod op hulpvraag en maakt nieuwe en innovatieve ontwikkelingen mogelijk;
• door delen ervaring ontstaat ook inzicht op impact directe omgeving van de zieke persoon en kan in voorlichting en preventie daarop worden ingespeeld en nieuwe kwetsbare groepen van personen worden beschermd en/of ontzien
• delen van kennis en ervaring levert waardevolle informatie op die gebruikt kan worden in voorlichting, preventie, beleidsvorming en besluitvorming;
• delen van kennis en ervaring geeft inzicht en gevoel bij kleine en grote vraagstukken waardoor medewerkers leren welke wijzen van bejegening als pijnlijk of juist als betrokken of helend kunnen worden ervaren;
• een kwetsbare en behulpzame opstelling die veel ervaringsdeskundigen eigen is kan richting hun reisgenoten zorgen voor herkenning en vertrouwen waardoor moeilijke vraagstukken of voorvallen in een veilige omgeving besproken worden zodat 'schade' kan worden voorkomen of vroegtijdig worden onderkend en herkend;
• het kan onnodige of tegenstrijdige behandelingen voorkomen, zorgkosten besparen, zorgmijding beperken en juist door een betere afstemming van medicatie en/of behandelingen de zorg juist een impuls geven;
• inzicht kan vereenzaming en afhankelijkheden beperken en sociale samenhang en zelfstandigheid vergroten.

We staan aan het begin van een nieuw jaar. Op 1 januari, nieuwjaarsdag, wordt het begin van het nieuwe jaar gevierd. Tenminste, zo gaat dat in het Westen. Andere landen of culturen hebben daarvoor weer een andere datum. Denk bijvoorbeeld aan het van ons afwijkende Chinese nieuwjaar of de Israëlische jaartelling. Bij de viering van nieuwjaar horen gelukwensen én goede voornemens. We hebben dan vaak goede voornemens. Wat heeft dat wandrek in een gymzaal te maken met goede voornemens? Heel veel! Laten we oog hebben voor 'uitvallers' en als we zelf uitgeschakeld zijn..... Wat zei ik? Uitvallers? Nee, zijn of haar bijdrage krijgt een andere vorm en inhoud: het wandrek. Wellicht ook iets voor U: een nieuwe roeping onderaan het wandrek...?! Het geeft u 'arbeidsvreugde', maakt u nuttig en waardevol en het bewaart 'klimmers' voor gevaren, hoogtevrees en missers! Succes daar, onderweg of onderaan het klimrek!